مصرف گیاهان دارویی، لطفا قبل از مصرف توجه کنید!!!

مصرف گیاهان دارویی یکی از موضوعات چالش برانگیز طب سنتی و طب جدید است. گیاهان دارویی حاوی مواد مؤثره ای در بخشهای مختلف گیاه مانند برگ، ریشه، گل یا دانه هستند که برای اهداف دارویی مورد استفاده قرار میگیرند. همچنین بسیاری از داروهای شیمیایی، از جمله دیژیتال، آتروپین، و مشتقات مخدر، از گیاهان ساخته شده اند. امروزه برخی از ترکیبات گیاهی توانسته اند تأییدیه های مورد نظر سازمانهای غذا و دارو را کسب کنند و توسط پزشکان تجویز شوند مانند سیر برای درمان چربی خون و سنا برای یبوست¹.

اما “طبیعی” بودن لزوماً به معنی ” ایمن” و ” بی خطر بودن” نیست.

همانند داروهای معمولی، گیاهان دارویی نیز بر روی بدن تأثیراتی می گذارند و در صورت عدم استفاده صحیح می توانند مضر باشند و عوارض جانبی داشته باشند. بنابراین باید همانند داروهای معمولی با مشورت پزشک و با احتیاط مصرف شوند. اگر بخاطر بیماری به پزشک مراجعه کردید یا اگر می خواهید تحت عمل جراحی قرار بگیرید همیشه مصرف گیاهان دارویی خود را به اطلاع پزشک خود برسانید. در این مطلب از سری مقالات پله به پله، سعی داریم به مواردی که باید در مورد مشکلات مصرف گیاهان دارویی مدنظر قرار دهید بپردازیم.

مشکلات مصرف گیاهان دارویی²

اگر گیاهان دارویی مصرف می کنید یا قصد مصرف آن را دارید، به نکات زیر توجه داشته باشید :

• برخلاف داروهای تأیید شده که آزمایشات لازم را گذرانده اند و دوز و کیفیت و ترکیب ماده کم و بیش مشخص می شود هیچ مدرکی دال بر اثربخشی یا هشدار در مورد عوارض جانبی محصولات گیاهی موجود نیست و چنین استانداردسازی یا کنترل کیفیتی برای فرمولاسیون های گیاهی وجود ندارد. بنابراین باید به بیماران هشدار داده شود که هنگام استفاده از این محصولات احتیاط کنند.

• قدرت گیاهان و مواد فعال آنها بسته به شرایط اقلیمی و خاکی که در آن رشد کرده اند می تواند متفاوت باشد.

• آلودگی، برچسب زدن اشتباه و شناسایی نادرست گیاهان نیز از مشکلات است. بر اساس گزارش‌ها، فرآورده‌های گیاهی همیشه حاوی آن چیزی نیستند که برچسب آن‌ها ادعا می‌کند، و هنگامی که مواد تشکیل دهنده آن تجزیه و تحلیل می‌شوند، ممکن است ماده فعال فرضی اصلاً وجود نداشته باشد. همچنین، اگر واردکننده یا خرده‌فروش یک گیاه را با گیاه دیگر اشتباه بگیرد، مشکلات جدی ممکن است رخ دهد. گاهی اوقات بیماران حتی نمی دانند چه چیزی مصرف می کنند. اگر آنها عوارض جانبی را تجربه کنند، تعیین اینکه کدام مواد عامل آن هستند، مشکل است.

• ممکن است بدلیل ترکیبات ذاتی گیاه، پس از مصرف یک گیاه دارویی عوارض جانبی یا سمی را از یک واکنش ساده آلرژیک تا هپاتیت و نارسایی کلیه را تجربه کنید. مواردی از مسمومیت با سیانید در افرادی که دانه‌ها، پوست یا برگ‌های زردآلو، لوبیا کاساوا، گیلاس، آلبالو، هلو، آلو و سایر میوه‌ها را خورده‌اند گزارش شده است. شیرین بیان که برای درمان مشکلات گوارشی استفاده می شود می تواند باعث هیپوکالمی، فشار خون بالا، احتباس سدیم و آب و مشکلات قلبی شود. جینسینگ، گیاهی که معمولاً استفاده می شود و به نظر می رسد فواید مثبت زیادی دارد، به طور بالقوه می تواند باعث فشار خون بالا، عصبی شدن، بثورات پوستی و بی خوابی شود.

• اثرات نامطلوب مرتبط با گیاهان دارویی ممکن است ناشی از آلودگی محصولات با فلزات سمی مثل آرسنیک و سرب، آفت کش ها و تقلب ناشی از افزودن مواد شیمیایی و داروهایی مثل پردنیزون، تستوسترون و دیازپام باشد. عوارض جانبی جدی مانند تضعیف مغز استخوان، فشار خون، آریتمی و خونریزی غیرطبیعی میتواند ایجاد شود.

• همه گیاهان دارویی مخلوط های پیچیده ای از بیش از یک ماده فعال هستند. انبوهی از مواد موثره، امکان تداخل بین گیاهان دارویی و داروهای معمولی را افزایش می دهد. علاوه بر این، مصرف کنندگان معمولاً از شرایط مزمنی رنج می برند که احتمالاً داروهای تجویز شده را همزمان مصرف می کنند. این به نوبه خود، پتانسیل تداخل گیاه دارویی را افزایش می دهد. آنها می توانند اثربخشی داروی دیگر را کاهش دهند یا باعث شوند داروی دیگر باعث ایجاد عوارض جانبی غیرمنتظره شود.

• آزمایشات و شواهد دال بر اثربخشی گیاهان دارویی به طور کلی بسیار محدود است. اگرچه برخی از مردم آنها را مفید می دانند، اما در بسیاری از موارد استفاده از آنها بر اساس استفاده سنتی است تا تحقیقات علمی بدلیل نبود تحقیقات لازم، اطلاعات کافی در مورد گیاهان سمی، اندام های هدف سمی، محدوده دوز ایمن، دوز موثر و حداقل دوز سمی وجود ندارد. بنابراین، مشخص کردن اثرات سمی و نامطلوب هر گیاه دارویی، یک پایه حیاتی برای اطمینان از استفاده ایمن از این ترکیبات است.

چه کسانی باید از مصرف گیاهان دارویی اجتناب کنند؟

اگر در یکی از این گروه‌های زیر قرار می‌گیرید، قبل از مصرف یک گیاه دارویی، با پزشک یا داروساز خود مشورت کنید. مصرف این ترکیبات ممکن است برای موارد زیر مناسب نباشد:

• افرادی که از داروهای دیگر، از جمله داروهای ضد بارداری هورمونی، مانند قرص های ترکیبی استفاده می کنند
• افراد مبتلا به بیماری های جدی مانند بیماری کبد یا کلیه
• افرادی که قصد جراحی دارند
• زنان باردار یا شیرده
• سالمندان
• کودکان – مانند سایر داروها، این ترکیبات نیز باید دور از دید و دسترس کودکان نگهداری شوند.

هنگام خرید دمحصولات گیاهی به چه نکاتی توجه کنیم؟

• خطرات دستیابی به داروهای تقلبی، غیر استاندارد، بدون مجوز یا آلوده با خرید این ترکیبات از عطاریهای بدون مجوز سازمان غذا و دارو و نیز به صورت آنلاین یا از طریق پستی افزایش می یابد.
• ممکن است کپی داروهای دارای مجوز باشند، اما در کارخانه های بدون مجوز و بدون کنترل کیفیت ساخته شده باشند.
• محصولات گیاهی که در عطاریها یا به صورت آنلاین فروخته می شوند ممکن است حاوی مواد ممنوعه و مواد سمی باشند. به عنوان مثال، از محصولات لاغری گیاهی و محصولاتی که ادعا می کنند عملکرد جنسی را بهبود می بخشند، بهتر است اجتناب شود. دلیل این امر این است که مشخص شده است که آنها حاوی مواد خطرناکی از جمله مواد دارویی هستند که روی برچسب ذکر نشده است.

گیاهان دارویی بله یا خیر؟³

استفاده از گیاهان دارویی در سطح جهان افزایش چشمگیری دارد. استفاده از گیاهان برای درمان به ویژه در کشورهای در حال توسعه مهم است، جایی که هزینه داروها بسیار بالاست، دسترسی به دارو و پزشک در مناطق روستایی محدود است. در کشورهای توسعه یافته، این گیاهان به دلیل طبیعی بودن و در نتیجه ایمن تر بودن نسبت به داروهای سنتزی استفاده می شوند. با این حال، نگرانی هایی در مورد ایمنی آنها وجود داشته است. این امر باعث ایجاد دوگانگی و بحث در مورد استفاده آنها شده است. تحقیقات جهانی در مورد ایمنی گیاهان دارویی هنوز به اندازه کافی گسترده یا عمیق نیست. برای گام بعدی، باید به تحقیقات در مورد سمیت و تداخل گیاهان دارویی رایج توجه بیشتری شود. برای نظارت بر ایمنی بالینی، سیستم گزارش‌دهی خود به خود یا نظارت دارویی فعال در شناسایی مسائل ایمنی مرتبط از نظر درمانی مؤثر است. همچنین یک چارچوب نظارتی برای این ترکیبات می تواند اطمینان بیشتری را برای مصرف کنندگان فراهم کند.

سخن آخر

گیاهانی که هزاران سال است مورد استفاده مردم قرار گرفته اند، پتانسیل زیادی برای استفاده توسط پزشکان امروزی دارند. مطمئناً بسیاری از بیماران حتی بدون نظارت پزشک از گیاهان استفاده می کنند. این وظیفه بر عهده هر پزشک است که از بیماران در مورد استفاده احتمالی آنها از گیاهان بپرسد. فواید و عوارض جانبی گیاهان رایج باید در تمام دانشکده های پزشکی آموزش داده شود، و انتظار می رود که مطالعات سمیت در مورد گیاهان دارویی در مورد استفاده سنتی آنها انجام بگیرد تا امکان بحث های منطقی در مورد ایمنی آنها و استفاده مفید از آنها در بالین فراهم شود

1. Borins M. The dangers of using herbs. Postgrad Med [Internet]. 1998 Jul 30;104(1):91–100. Available from: http://www.tandfonline.com/doi/full/10.3810/pgm.1998.07.535 ↩︎
2. Zhang J, Onakpoya IJ, Posadzki P, Eddouks M. The Safety of Herbal Medicine: From Prejudice to Evidence. Evidence-Based Complement Altern Med [Internet]. 2015;2015:1–3. Available from: http://www.hindawi.com/journals/ecam/2015/316706/ ↩︎
3. https://www.nhs.uk/conditions/herbal-medicines ↩︎