راهنمای جامع انواع قالب در شعر فارسی

منظور از انواع قالب یک شعر، شکل آرایش مصراع ها و نظام قافیه آرایی آن است. شعر به مفهوم عام خود نه در تعریف می گنجد و نه در قالب ولی شاعران و مخاطبان آنها به مرور زمان به تفاهم هایی رسیده اند و شکلهایی خاص را در مصراع بندی و قافیه آرایی شعر به رسمیت شناخته اند.

شعر فارسی هم به عنوان یکی از غنی‌ترین ادبیات جهان، از انواع قالب‌های شعری برخوردار است. در این مقاله، به بررسی انواع قالب‌های ادبی در شعر فارسی می‌پردازیم.

قالبهای کالسیک معروف شعر فارسی به شرح زیرند:

•  مثنوی
•  قصیده
• غزل
• مسمط
• مستزاد
• ترجیع بند
• ترکیب بند
• قطعه

قالب ادبی مثنوی:

قالب مثنوی در شعر فارسی به صورت دوبیت‌های متوالی و پیوسته نوشته می‌شود. این قالب ادبی در شعر برای بیان داستان‌ها، افسانه‌ها و معانی عمیق‌تر استفاده می‌شود.

شعری که در آن هر بیت قافیه هایی مستقل و جدا از ابیات دیگر داشته باشد مثنوی ، یا دوگانی نام دارد.مثنوی به سبب امکان نوکردن قافیه در هر بیت برای سرودن منظومه های بلند مناسب تراست. مثنوی از قدیمترین قالب های شعر فارسی و مخصوص زبان فارسی است و در همه ادوار از آن استفاده می شده است .

قصیده:

یکی از انواع قالب شعری است که مصراع اول و مصراع های زوج آن با هم هم قافیه است وتعداد ابیات آن از پانزده بیت بیشتر است (تا هفتاد و هشتاد بیت).

غزل:

قالب شعری غزل شعری است که قافیه آن در دو مصراع بیت اول و مصراع های دوم تمام بیت ها رعایت شده باشد و تعداد ابیات آن بین ۵ تا ۱۲ بیت باشد.

مسمط:

در اصطالح شعری است که در ابتدای آن رشته ای (سه, پنج, هفت مصراعی ) با ابیات هم وزن و هم قافیه و سپس مصراعی با همان وزن با قافیه ای جداگانه درپایان این رشته آورده می شود و مجددا رشته دیگری آغاز می گردد. مجموعه تک مصراع ها دارای یک قافیه می باشند.

مستزاد:

در آخر هر مصراع شعری (معموالً رباعی ،غزل ،قطعه) عبارات کوتاهی آورند که با آن مصراع ها از نظر معنی متناسب باشد. از نظر قافیه هم باید با آن قالب شعری متناظر باشد.

ترجیع بند:

مجموعه ابیاتی است (حدود پنج تا بیست بیت) یا می توان گفت غزل هایی است که هم وزن با قافیه هایی متفاوت که بیت یکسان مصرعی آنها را به هم می پیوندد.

ترکیب بند:

شعری است چند بخشی که هر بخش آن از نظر قافیه درون مایه همانند قصیده یا غزل است. این بخش ها را بیت مُصَرع متاوت ونا مکرری به می پیوندد. قدیم ترین ترکیب بند از قطران تبریزی )قرن ۵( است.

قطعه:

یکی از انواع قالب شعری است که در آن قافیه ها فقط در پایان مصراع های زوج می آید حداقل ابیات قطعه دو بیت است.

سخن آخر

شعر فارسی با تنوع انواع قالب‌های ادبی، همچنان به عنوان یک هنر زیبا و پرمعنا شناخته می‌شود و شاعران همچنان در این زمینه خلاقیت‌های جدیدی ارائه می‌دهند.

خیلی ممنون از حسن توجه شما، در صورتی که نقدی به مقالمه دارید خوشحال میشویم در قسمت نظرات با مخاطبین سایت به اشتراک بگذارید.