کودکان نیز همانند بزرگسال در معرض انواع اختلالات روانی میباشند. طبق آمار های در دسترس ریشه بیشتر اختلالات و مشکلات روانی دربزرگسالی از کودگی نشأت می گیرد. به همین دلیل امروزه والدین در پی بالا بردن سواد تربیت و رفتار در موقعیت های متفاوت با کودکان خود هستند تا به حد زیادی سلامت روان کودک تضمین شود و در بزرگسالی با مشکلات کمتری دست و پنجه نرم کند.
در ادامه با تشریح مفهوم سلامت روان، عوامل موثر در به وجود آمدن اختلالات روانی در کودکی، مشهود ترین مشکلات روانی در کودکی و راه درمان و پیشگیری آن ها همراه شما خواهیم بود.
سلامت روان چیست؟
مبحث سلامت روان بسیار گسترده می باشد و مختص به کودک و با بزرگسال نیست سلامت روانی به معنای بهزیستی شناختی، رفتاری و احساسی است. همه چیز در مورد نحوه تفکر، احساس و رفتار مردم است. برخی اوقات افراد از اصطلاح “سلامت روان” به معنای عدم وجود یک اختلال روانی استفاده می کنند. سلامت روانی می تواند بر زندگی روزمره، روابط و سلامت جسمی تأثیر بگذارد. با این حال، این پیوند در جهت دیگری نیز کار می کند. عوامل زندگی افراد، ارتباطات بین فردی و عوامل جسمی می توانند در اختلال در سلامت روان موثر باشند.
مراقبت از سلامت روان می تواند توانایی فرد را در لذت بردن از زندگی حفظ کند. انجام این کار مستلزم دستیابی به تعادل بین فعالیت های زندگی، مسئولیت ها و تلاش برای دستیابی به تاب آوری روانی است.
شرایطی مانند استرس، افسردگی و اضطراب همگی می توانند بر سلامت روانی تأثیر بگذارند و در صورت عدم ریشه یابی و تلاش برای درمان و یا کنترل آشفتگی ها، می تواند روال زندگی فرد را مختل کنند.
عوامل موثر در اختلالات روانی درکودکی
1) وراثت
2) تعییرات شیمایی مغز
3) عوامل اجتماعی
4) باور و عوامل شناختی
5) شرایط خانوادگی
6) تجارب در کودکی
7) بحران های محیطی و…
اولین عامل محیطی تاثیرگذار در سلامت و اختلالات روانی کودک
سلامت روان کودکان (غیر از عوامل ژنتیکی) در محیط خانواده به دلیل درک اندک و محدود و در مقابل تاثیر پذیری بسیار زیاد از برخی مسائل به خصوص در این محیط که اولین محیط اجتماعی می باشد که کودک در آن حضور دارد، بیشتر در معرض خطر و تاثیر پذیری قرار می گیرد. هر گونه تغییر در محیط امن خانواده نظیر تعییر الگوی رفتاری والدین با یکدیگر و سایر فرزندان، بحث و جدل، طلاق و عوامل دیگر اثرات منفی و مثبت زیادی در سلامت روان کودک و عدم تعادل آن و بروز اختلالات روانی خواهد شد و با توجه به ژنتیک، عوامل شناختی و زمینه ای بستر اختلالات روانی در بزرگسالی را فراهم خواهد کرد.
شایع ترین اختلالات روانی در کودکی
در ادامه چندین نمونه از اختلالات روانی در کودکی نام برده خواهد شد که در صورت عدم کنترل و درمان در بزرگسالی تشدید و گریبان گیر فرد بزرگسال خواهد شد.
اختلالات اضطراب
یکی از مشهود ترین اختلالات روانی در کودکی اضطراب، نگرانی، استرس و ترس مداوم کودک به خصوص در مکان های عمومی همانند مدرسه می باشد که نتایج قابل توجی بر کارکرد کودک خواهد داشت و عملکرد فرد را کاهش می دهد.
اختلالات خوردن
اختلالات خوردن یکی دیگر از مشکلات روانی در کودکی به شمار می آید که کودک به طور کل از غذا خوردن اجتناب و یا دچار پر اشتهایی عصبی خواهد شد که این نوع اختلال علاوه بر اثرات مخرب در سلامت روانی بر سلامت جسمی نیز تاثیر خواهد گذاشت.
اختلالات اضطراب پس از سانحه
اختلال اضطراب پس از سانحه از عوامل فیزیکی و یا احساسی محیط اطراف کودک نشأت می گیرد و استرس، کابوس، پریشانی و رفتار های مخرب را دربر می گیرد.
اختلال وسواس جبری
کودک مبتلا به این اختلال، وسواس و اجبار دارند. به عبارت دیگر، آنها افکار دائمی و استرس زا و انگیزه ای قوی برای انجام کارهای تکراری مانند شستن دست ها را تجربه می کنند.
اختلال دوقطبی
کودکی که دچار اختلال دوقطبی است تغییرات شدیدی از نظر روحیه، سطح انرژی، سطح فعالیت و توانایی ادامه زندگی روزمره را تجربه می کند. دوره های خلق و خوی بالا به عنوان مراحل شیدایی شناخته می شوند؛ در حالی که مراحل افسردگی باعث ایجاد خلق و خوی پایین می شود.
علائم عدم تعادل سلامت روان و بروز مشکلات روانی در کودکی
1. غم و اندوه مداوم؛ به مدت دو یا چند هفته
2. کناره‌گیری از روابط اجتماعی یا اجتناب از آنها و منزوی شدن کودک
3. آسیب رساندن به خود یا صحبت در مورد آسیب رساندن به خود
4. تغییرات شدید در خلق‌وخو، رفتار یا شخصیت
5. صحبت درباره مرگ یا خودکشی
6. طغیان یا تحریک‌پذیری شدید
7. رفتار خارج از کنترل و زیان‌بار
8. تغییر در عادت‌های غذایی
9. کاهش وزن
10. مشکل در خوابیدن
11. سردرد یا معده‌درد مکرر
12. مشکل در تمرکز
13. تغییر در عملکرد تحصیلی
14. بیزاری و دوری از مدرسه یا نرفتن به مدرسه
درمان و جلوگیری
• والدین برای جلوگیری و درمان اختلالات روانی در کودکی فرزند خود، نیازمند اطلاع از وضع سلامت روانی یکدیگر و سابقه خانوادگی هستند و در صورت وجود سابقه مشکلات روانی در خانواده می بایست با مراجعه به مراکز مشاوره و یا روانشناس کودک، فرزند خود را مورد بررسی قرار دهند.
• برخی از اختلالات روانی به دلیل داشتن ریشه ژنتیکی در فرد درمان قطعی نخواهد داشت و تنها با مراجعه به روانکاو و یا با تشخیص روانپرشک و مصرف دارو قابل کنترل خواهد بود.
• والدین باید در صورت بروز طولانی مدت هر یک از علائم ذکر شده سریعا برای ریشه یابی مشکل به روانشناس کودک مراجعه کنند.
• فراهم کردن محیط امن برای فرزندان تاثیر بسزایی برای جلوگیری و یا بهبود اختلالات روانی در کودکی خواهد داشت.
سخن آخر
در نهایت الگوی کودکان والدین آن ها خواهد بود و با سلامت روان والدین، پیشگیری و یا کنترل اختلالات روانی در کودکی و در مراحل اولیه امکان پذیر خواهد شد.
